Selenyum Nedir? Selenyumun Faydaları Nelerdir?
Selenyum Nedir?
Selenyum, insan vücudunda eser miktarda bulunan, ancak hayati önem taşıyan bir iz mineralidir. Vücutta antioksidan savunma, tiroid fonksiyonları ve bağışıklık sisteminin düzgün çalışması gibi birçok biyolojik süreçte rol oynar. Selenyum, genellikle toprakta bulunur ve besin zinciri yoluyla bitkiler ve hayvanlar aracılığıyla insanlara geçer.
Vücuttaki Görevleri
- Antioksidan Savunma: Selenyum, hücreleri oksidatif strese karşı koruyan glutatyon peroksidaz gibi enzimlerin önemli bir bileşenidir. Bu enzimler, hücre zarlarını serbest radikallerin zararlarından koruyarak yaşlanmayı ve hücresel hasarı önler.
- Bağışıklık Sistemi: Selenyum, bağışıklık sistemini güçlendirir ve enfeksiyonlara karşı koruma sağlar. Özellikle virüslere karşı savunmada etkilidir.
- Tiroit Fonksiyonları: Selenyum, tiroit hormonlarının metabolizmasında rol oynar. Tiroit bezinde yüksek konsantrasyonda bulunan bu mineral, T3 hormonunun aktif hale gelmesine yardımcı olur. Ayrıca tiroit bezini oksidatif hasardan korur.
- DNA Sentezi: Hücrelerin sağlıklı büyümesi ve çoğalması için DNA sentezinde yer alır.
- Üreme Sağlığı: Erkeklerde sperm kalitesini artırarak üreme sağlığında olumlu etkileri vardır.
Psikolojik Hastalıklar Üzerindeki Etkisi
Selenyumun ruh sağlığı üzerindeki etkileri, özellikle beyin fonksiyonları ve nörotransmitterlerin dengesiyle ilişkilidir:
- Depresyon ve Ruh Hali Bozuklukları: Düşük selenyum seviyeleri, depresyon ve anksiyete ile ilişkilendirilmiştir. Selenyumun antioksidan özellikleri, beyni oksidatif stresten koruyarak ruh halini iyileştirebilir. Araştırmalar, yeterli selenyum alımının depresyon riskini azaltabileceğini göstermektedir.
- Kognitif Fonksiyonlar: Selenyum, beyin hücrelerini serbest radikallerden korur ve nörolojik fonksiyonların düzgün çalışmasını sağlar. Eksikliği, bilişsel gerileme ve hafıza problemleri ile ilişkilendirilebilir.
- Alzheimer Hastalığı: Selenyumun antioksidan özellikleri nedeniyle beyindeki nöronları koruyabileceği ve Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklarda etkili olabileceği düşünülmektedir.
Selenyum İçeren Besinler ve Miktarları
Selenyum içeriği, bitkilerin yetiştirildiği toprağın selenyum seviyelerine bağlı olarak değişir. Ancak, selenyum açısından zengin bazı besinler şunlardır:
- Brezilya Cevizi:
- 1 adet Brezilya cevizi yaklaşık 68-91 mcg selenyum içerir. En zengin selenyum kaynaklarından biridir.
- Tuzlu Su Balıkları (Ton Balığı, Somon):
- 100 gram ton balığı yaklaşık 92 mcg selenyum içerir.
- Deniz Ürünleri (İstiridye, Karides):
- 100 gram istiridye yaklaşık 63 mcg selenyum içerir.
- Sakatatlar (Karaciğer, Böbrek):
- 100 gram dana karaciğeri yaklaşık 40-55 mcg selenyum içerir.
- Tavuk ve Hindi Eti:
- 100 gramında yaklaşık 25-30 mcg selenyum bulunur.
- Yumurta:
- 1 büyük yumurta yaklaşık 15-20 mcg selenyum içerir.
- Tam Tahıllar (Kepekli Ekmek, Yulaf):
- 100 gramında yaklaşık 10-15 mcg selenyum bulunur.
- Süt ve Süt Ürünleri:
- 1 bardak (240 ml) süt yaklaşık 8-10 mcg selenyum içerir.
Selenyum Eksikliği ve Belirtileri
Selenyum eksikliği nadirdir, ancak bazı bölgelerde toprakta düşük selenyum seviyeleri nedeniyle eksiklik görülebilir. Ayrıca, yetersiz beslenme veya bazı sağlık koşulları da eksikliğe yol açabilir.
- Zayıf Bağışıklık Sistemi: Selenyum eksikliği bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyonlara karşı duyarlılığın artmasına yol açabilir.
- Tiroit Fonksiyon Bozuklukları: Selenyum eksikliği, hipotiroidizm veya Hashimoto tiroiditi gibi tiroit hastalıklarına yol açabilir. Bu durum, yorgunluk, kilo alma, soğuk hassasiyeti ve depresyon gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
- Keshan Hastalığı: Özellikle selenyum eksikliği olan bölgelerde görülen nadir bir kalp hastalığıdır. Kalp kası iltihabına yol açarak kalp yetmezliğine neden olabilir.
- Kognitif Gerileme: Yetersiz selenyum alımı, bilişsel fonksiyonlarda bozulmaya ve nörolojik problemlere yol açabilir.
- Kas Ağrıları ve Zayıflık: Selenyum eksikliği kas ağrılarına ve zayıflığa neden olabilir.
Selenyum Eksikliğinin Tedavisi
- Selenyum İçeren Gıdalar Tüketmek: Diyet yoluyla selenyum ihtiyacını karşılamak, eksikliğin en kolay yoludur. Özellikle Brezilya cevizi, deniz ürünleri, yumurta gibi selenyum açısından zengin besinler tüketilmelidir.
- Selenyum Takviyeleri: Selenyum eksikliği ciddi boyutlardaysa doktor kontrolünde selenyum takviyeleri alınabilir. Ancak selenyumun yüksek dozda toksik olabileceği unutulmamalıdır, bu yüzden aşırıya kaçmamak gerekir.
- Toprak Zenginleştirilmesi: Bazı bölgelerde toprakta yeterince selenyum bulunmuyorsa, tarımsal zenginleştirme yöntemleri uygulanabilir.
- Multivitamin ve Mineral Takviyeleri: Selenyum içeren multivitamin ve mineral takviyeleri, eksikliğin önlenmesi ve tedavisi için kullanılabilir.